Κοιλιοκάκη

Κοιλιοκάκη – Τι είναι;

Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση πάθηση του εντέρου, η οποία προκαλείται από την κατανάλωση τροφών με γλουτένη. Αυτή μπορεί να βελτιωθεί με δίαιτα χωρίς γλουτένη.

Η πάθηση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και τα ακριβή αίτιά της συνδέονται με γενετικούς παράγοντες, όπως η παρουσία των γονιδίων HLA-DQ2 ή HLA-DQ8, και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η κοιλιοκάκη δεν είναι απλώς δυσανεξία ή αλλεργία στη γλουτένη, αλλά σοβαρή αυτοάνοση διαταραχή που, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές όπως δυσαπορρόφηση, αναιμία, οστεοπόρωση και άλλα προβλήματα υγείας.

Τι συμπτώματα εμφανίζει η κοιλιοκάκη;

Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανίσει διάφορα συμπτώματα, μπορεί όμως σε κάποια άτομα (στο μεγαλύτερο μάλιστα ποσοστό των ασθενών) να μην παρουσιαστούν καθόλου. Σε περιπτώσεις μη εμφάνισης συμπτωμάτων, το μη κατεστραμμένο μέρος του λεπτού εντέρου μπορεί να απορροφά την απαραίτητη ποσότητα θρεπτικών ουσιών και έτσι προλαμβάνονται τα συμπτώματα. Ακόμα όμως και έτσι, οι ασθενείς χωρίς συμπτώματα διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο επιπλοκών που μπορεί να παρουσιαστούν από την κοιλιοκάκη. Τα συμπτώματα που παρουσιάζει η κοιλιοκάκη είναι τα ακόλουθα:

1. Φούσκωμα και πόνος στην κοιλιά
2. Χρόνια δυσκοιλιότητα/διάρροια
3. Εμετοί/απώλεια βάρους
4. Κόπωση
5. Σιδηροπενική αναιμία, η οποία δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο
6. Χαμηλό ανάστημα
7. Καθυστερημένη εφηβεία
8. Δερματικά εξανθήματα
9. Μούδιασμα στα πόδια
10. Πόνοι στις αρθρώσεις
11. Άγχος/κατάθλιψη
12. Οστεοπενία/οστεοπόρωση
13. Στειρότητα, επαναλαμβανόμενες αποβολές
14. Περιφερική νευροπάθεια

Δεν είναι απαραίτητο τα συμπτώματα να εμφανιστούν στο πεπτικό σύστημα. Μπορεί, για παράδειγμα, ένα άτομο να εμφανίσει κοιλιακούς πόνους, ενώ κάποιο άλλο να εμφανίσει αναιμία. Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί είτε στην παιδική ηλικία είτε στην ενήλικη ζωή.

Τα παιδιά παρουσιάζουν συνήθως προβλήματα ανάπτυξης και γαστρεντερικά συμπτώματα, ενώ οι ενήλικες μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα, τα οποία δεν είναι απαραίτητα γαστρεντερικής φύσης, όπως σιδηροπενική αναιμία, που είναι και η συνηθέστερη ένδειξη κοιλιοκάκης σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Ακόμα, εκδηλώσεις της κοιλιοκάκης στους ενήλικες αποτελούν οι διαταραχές των εντερικών συνηθειών, η διάρροια, τα κοιλιακά άλγη, η δυσπεψία, ο μετεωρισμός, η απώλεια βάρους, η ερπητοειδής δερματίτιδα, οίδημα και οστεοπόρωση.

Αντιθέτως, σε βρέφη και παιδιά τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα αποτελούν η καθυστερημένη ανάπτυξη, η διάρροια, η δυσαπορρόφηση, η ανορεξία, η κοιλιακή διάταση, το χαμηλό ανάστημα και η απώλεια μυϊκής μάζας.

Κοιλιοκάκη – Διάγνωση

Όταν η κοιλιοκάκη παρουσιάζει τα τυπικά συμπτώματα, όπως γαστρεντερική συμπτωματολογία και θετικές ορολογικές δοκιμασίες τότε η διάγνωση είναι απλή. Η διάγνωση δυσκολεύει όταν δεν υπάρχουν συμπτώματα ή όταν ο ορολογικός έλεγχος βγει αρνητικός είτε η βιοψία δωδεκαδάκτυλου είναι αμφίβολη. Οι περιπτώσεις αυτές αντιπροσωπεύουν τους περισσότερους ασθενείς και ταξινομούνται ως εξής:

1. Άτυπη κοιλιοκάκη: Εντεροπάθεια, η οποία εμφανίζεται λόγω των τροφών με γλουτένη, η οποία συνδυάζεται με άτυπες κλινικές εκδηλώσεις όπως, αναιμία, χαμηλό ανάστημα και υπογονιμότητα
2. Σιωπηλή κοιλιοκάκη: Δεν παρουσιάζει συμπτώματα
3. Λανθάνουσα κοιλιοκάκη: Στην περίπτωση αυτή ο ορολογικός έλεγχος είναι θετικός, αλλά απουσιάζουν πλήρως ή σχεδόν πλήρως τα ιστολογικά ευρήματα
4. Δυνητική κοιλιοκάκη: Η ιστολογική εικόνα των ασθενών δεν είναι συμβατή με κοιλιοκάκη, παρόλα αυτά εμφανίζουν χαρακτηριστικές ανωμαλίες της νόσου. Σε αυτούς τους ασθενείς συνυπάρχει συνήθως γενετική προδιάθεση και η πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου είναι περίπου 50%

Κοιλιοκάκη – Εξετάσεις

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης περιλαμβάνει μια σειρά από εξετάσεις που αποσκοπούν στον εντοπισμό της πάθησης και στην επιβεβαίωση της βλάβης στο λεπτό έντερο. Οι βασικές εξετάσεις για την κοιλιοκάκη είναι:

1. Αιματολογικές εξετάσεις (Εξετάσεις αντισωμάτων)

Αυτές οι εξετάσεις ανιχνεύουν την παρουσία συγκεκριμένων αντισωμάτων που παράγει το ανοσοποιητικό σύστημα σε αντίδραση στη γλουτένη:

• Αντισώματα αντι-ιστικού ενζύμου τρανσγλουταμινάσης (tTG-IgA): Η πιο ευαίσθητη και ειδική εξέταση για την κοιλιοκάκη.
• Αντισώματα αντι-ενδομυσίου (EMA-IgA): Πολύ αξιόπιστη, αλλά συχνά χρησιμοποιείται ως επιβεβαιωτική εξέταση.
• Συνολική ανοσοσφαιρίνη IgA: Χρησιμοποιείται για να αποκλειστεί πιθανή ανεπάρκεια της IgA, η οποία μπορεί να επηρεάσει την ακρίβεια των παραπάνω εξετάσεων.
• Αντισώματα αντι-γλιαδίνης (DGP-IgG): Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε παιδιά ή άτομα με έλλειψη IgA.

2. Γενετικές εξετάσεις

• Ανίχνευση των γονιδίων HLA-DQ2 και HLA-DQ8: Σχεδόν όλα τα άτομα με κοιλιοκάκη έχουν τουλάχιστον ένα από αυτά τα γονίδια. Αν δεν υπάρχουν, η πιθανότητα κοιλιοκάκης είναι εξαιρετικά χαμηλή, αλλά η παρουσία τους δεν σημαίνει ότι το άτομο έχει απαραίτητα κοιλιοκάκη.

3. Ενδοσκόπηση με βιοψία λεπτού εντέρου

• Κατά τη διάρκεια της ενδοσκόπησης, λαμβάνονται δείγματα από το λεπτό έντερο για να ελεγχθεί αν υπάρχει βλάβη στη βλεννογόνο.
• Απαραίτητο είναι ο ασθενής να καταναλώνει γλουτένη πριν από την εξέταση, ώστε να εμφανιστούν οι χαρακτηριστικές αλλοιώσεις.

4. Εξετάσεις κοπράνων

• Μπορούν να αξιολογήσουν τη δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών, όπως τα λίπη, αλλά χρησιμοποιούνται κυρίως για συμπληρωματική αξιολόγηση.

Σημαντική Σημείωση:

Για να είναι αξιόπιστες οι εξετάσεις (ιδιαίτερα οι αιματολογικές και η βιοψία), ο ασθενής πρέπει να καταναλώνει γλουτένη για ένα διάστημα πριν από την εξέταση. Εάν έχει ξεκινήσει δίαιτα χωρίς γλουτένη, μπορεί να χρειαστεί “πρόκληση γλουτένης” υπό την καθοδήγηση γιατρού.

Η διάγνωση και η διαχείριση της κοιλιοκάκης απαιτούν τη συνεργασία με γαστρεντερολόγο για να διασφαλιστεί η ακριβής διάγνωση και θεραπεία.

Κοιλιοκάκη – Διατροφή

Η διατροφή είναι ο βασικός πυλώνας για τη διαχείριση της κοιλιοκάκης, καθώς η αποφυγή της γλουτένης αποτελεί τη μοναδική αποτελεσματική θεραπεία. Ακολουθώντας μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, τα άτομα με κοιλιοκάκη μπορούν να ανακουφιστούν από τα συμπτώματα, να αποτρέψουν επιπλοκές και να επιτρέψουν στο λεπτό έντερο να ανακάμψει.

Τι πρέπει να αποφεύγεται:

1. Τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη:
   • Σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και τα προϊόντα τους (π.χ., ψωμί, ζυμαρικά, μπισκότα, κέικ).
   • Βρώμη, εκτός αν είναι πιστοποιημένη ως χωρίς γλουτένη (λόγω πιθανής επιμόλυνσης).
2. Επεξεργασμένα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη ως πρόσθετο:
   • Σάλτσες, ζωμοί, έτοιμα φαγητά, αλλαντικά και καρυκεύματα.

Επιτρεπόμενα τρόφιμα:

1. Φυσικά χωρίς γλουτένη τροφές:
   • Κρέας, ψάρια, αυγά, γαλακτοκομικά, φρούτα, λαχανικά.
   • Δημητριακά και αμυλούχα προϊόντα χωρίς γλουτένη, όπως ρύζι, καλαμπόκι, κινόα, φαγόπυρο, κεχρί, πατάτες.
2. Ειδικά προϊόντα χωρίς γλουτένη:
   • Ψωμί, ζυμαρικά, δημητριακά και αρτοσκευάσματα με την ένδειξη “χωρίς γλουτένη”.

Σημεία προσοχής:

• Αποφυγή επιμόλυνσης: Σιγουρευτείτε ότι δεν υπάρχει επαφή με γλουτένη κατά την παρασκευή ή την αποθήκευση τροφών (π.χ., καθαρά σκεύη, ξεχωριστοί χώρους).
• Ανάγνωση ετικετών: Ελέγχετε προσεκτικά τις ετικέτες για πιθανούς κρυμμένους κινδύνους, όπως γλουτένη σε πρόσθετα ή παχυντικά υλικά.
• Ενίσχυση της διατροφής: Επειδή η δυσαπορρόφηση μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων, ενδείκνυται η κατανάλωση ποικιλίας τροφών και, αν χρειαστεί, η λήψη συμπληρωμάτων.

Η συνεργασία με έναν διαιτολόγο είναι σημαντική, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης κάλυψη των θρεπτικών αναγκών και η τήρηση μιας υγιεινής και ισορροπημένης δίαιτας χωρίς γλουτένη.

Κοιλιοκάκη σε παιδιά

Η πάθηση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και κατά τη βρεφική ή παιδική ηλικία, μόλις το παιδί αρχίσει να καταναλώνει τροφές που περιέχουν γλουτένη, όπως δημητριακά ή ψωμί.

Χαρακτηριστικά της κοιλιοκάκης στα παιδιά:

1. Αιτίες:
   • Η κοιλιοκάκη στα παιδιά σχετίζεται με γενετική προδιάθεση, καθώς τα παιδιά που έχουν συγγενείς πρώτου βαθμού με την πάθηση έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
   • Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως λοιμώξεις ή η ποσότητα γλουτένης που καταναλώνεται νωρίς στη ζωή, μπορεί επίσης να παίξουν ρόλο.
2. Διάγνωση:
   • Περιλαμβάνει αιματολογικές εξετάσεις για την ανίχνευση αντισωμάτων (π.χ., αντι-tTG-IgA).
   • Γενετικές εξετάσεις (HLA-DQ2 και HLA-DQ8) μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να αποκλειστεί η πάθηση.
   • Βιοψία του λεπτού εντέρου είναι απαραίτητη για την επιβεβαίωση της διάγνωσης σε πολλές περιπτώσεις.
3. Αντιμετώπιση:
   • Η μόνη αποτελεσματική θεραπεία είναι η διά βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη, η οποία επιτρέπει την αποκατάσταση του εντέρου και την κανονική ανάπτυξη του παιδιού.
   • Απαιτείται τακτική παρακολούθηση από παιδίατρο και διατροφολόγο για να διασφαλιστεί ότι το παιδί λαμβάνει επαρκή θρεπτικά συστατικά.

Σημασία της έγκαιρης διάγνωσης:

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι κρίσιμη, καθώς η μη ελεγχόμενη κοιλιοκάκη μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του παιδιού, προκαλώντας προβλήματα όπως αναιμία, βραδεία ανάπτυξη, και προβλήματα στα οστά. Επίσης, η αποφυγή γλουτένης προλαμβάνει μακροπρόθεσμες επιπλοκές, όπως αυτοάνοσες διαταραχές.

Πώς θεραπεύεται η κοιλιοκάκη;

Η θεραπεία της κοιλιοκάκης είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Με τη συγκεκριμένη δίαιτα, το έντερο θα αρχίσει να θεραπεύεται, ώστε να φτάσει στην πλήρη αποκατάσταση, η οποία μπορεί να είναι έως και 2 χρόνια από την έναρξή της. Βέβαια, οι περισσότεροι ασθενείς νιώθουν από την 1η ή και τη 2η εβδομάδα της δίαιτας πολύ καλύτερα.